مجله خبری تشریفات

لباس چاک کردن، یکی رسوم رایج سوگ در بخش های نقلی و توصیفی پیمان عتیق میباشد مثال آن خرقه دریدن یا این که پاره کردن خرقه رئوبن میباشد. رئوبن زمانی که سرچاه برمی شود و می بیند که یوسف در چاه وجود ندارد لباس خویش را چاک میزند. (پیدایش: :۲۹ ۳۷).
یعقوب رخت خویش را پاره کرد و پلاس در بر کرد و روزهای بسیار برای پسر خویش ماتم گرفت و … اعلام‌کرد عزا دار نزد پسر خویش به گور فرود می‌روم. (پیدایش: :۳۵ ۳۷). واکنش یوشع و بزرگان بنی اسرائیل تشریفات ترحیم مشهد هنگام ناکامی در “عای” لا به همین نحو میباشد : یوشع و مشایخ اسرائیل لباس خویش را چاک زده، پیش تابوت معبود تا شام رو به زمین افتادند و خاک به سرهای خویش پاشیدند. (یوشع:۶ ۷).
برخورد حزقیا به سخنان رَو شاقه: زیرا حزقیا این را شنید خرقه خویش را چاک زده و پلاس پوشیده (دوم پادشاهان:۱) ۱۹ (شعیا:۱ ۳۷).
مردخای هنگام شنیدن خبر قتلعام یهودیان: زیرا مردخای از هر آن چه گردیده بود استحضار یافت، لباس خویش را دریده پلاس با خاکستر دربر کرد. (استر: :۱ ۴)

ایوب هنگام شنیدن مرگ فرزندان: آنگاه ایوب برخاسته لباس خویش را دریده و راز خویش را تراشید (ایوب: :۲۰ ۱).

دوستان وی هنگام تسلیت بیان کردن: با آواز بلند گریستند و لباس خویش را دریده خاک به سوی عرش بر رمز خویش افشاندند. (ایوب: :۱۳ ۲)

لباس دریدن: گاه به معنای فرار و گریز از عاطفه ها و احساسات غیرقابل وصف یا این که تحت عنوان جایگزین نمادین زخم و نقص عضو میباشد.

پلاس پوشی: نسبتاًً پلاس پوشی در ماتم به اندازه خرقه دریدن رایج بوده میباشد (دوم سموئیل ۳:۳۱ مزامیر :۱۲ ۳۰ مراثی:۱۰ ۲) حزقیال پیشگویی می نماید که ماتم شهر صور با درآوردن لباسهای قلاب دوزی گردیده و پوشیدن لباسهای خاص عزا خواهد بود، رخت قلابدوزی خود را بکنند و به ترسها ملبس شوند (حزقیال :۱۶ ۲۶ و :۲۷ ۷). یوآب زنی دانشمند از تِقوعَ آورد و از وی خواست خویش را مثل ماتم کننده ظواهر سازد و خرقه تعزیت پوشد تا نزد داود بفرستد (دوم سموئیل :۲ )۱۴ که بی مشابهت به خرقه بیوگی که تامار بیوه عِر لق – پسر یهودا – پوشید، وجود ندارد (پیدایش ۱۴-:۱۹ ۳۸). میکاه فرستاده لخت شدن سوگوار را غیرعادی نمی داند. لخت و لخت خواهم رفت و مثل شغالها ماتم خواهم گرفت (میکاه پیامبر:۸ ۱)

خاکریزی بر رمز: یکی گونه های آداب عزا که در یهودیت اخیر نیز ما‌نده میباشد. خاک بر راز ریختن میباشد. یوشع و مشایخ اسرائیل بر زمین افتادند و خاک به رمز خویش پاشیدند. (یوشع :۶ ۷ / دوم سموئیل :۱۹ ۱۳ / ارمیاء :۳۴ ۲۵ و :۲۶ ۶ / حزقیال :۳۰ ۲۷ مراثی :۱۰ )۲

خویش نیاراستن: اجتناب از پوشیدن زیورآلات، زیرا بستگان این سخنان بد را شنیدند ماتم گرفتند و هیچ کس زیور خویش را بر خویش ننهاد.

جلوگیری از روغنمالی و تدهین و شستشو: داود بعداز فوت پسرش برخاسته خویش را شستشو اعطا کرد، تدهین کرد. ( دوم سموئیل :۲۰ ۱۲)

روزه به چنگ آوردن: (دوم سموئیل :۲۵ ۳ / استر :۳ ۴ عزرا :۶ ۱۰ / نحمیا :۴ ۱)

سینه زدن: اشعیاء، عزا دار را با وصف سینه زنی تعریف می کند: برای مزرعه ای دلپسند و موهای بارور، سینه خواهند زد. (اشعیاء :۱۲ ۳۲) واژه و کلمه هم اندازه سینه زدن در عبری سافَدSafad که تعدیل به یک اصطلاح عام برای عزاداری و سوگواری شد‌ه‌است. ابراهیم آمد تا برای ساره ماتم و ناله نماید. (پیدایش :۳ ۲۲). که احساس ماتم و شیون به خویش می‌گیرد: آن فرستاده به شهر آمد تا ماتم گیرد و اورا دفن کند (نخستین پادشاهان :۳۰ ۱۳/ میکاه :۸ ۱)

جدا مو سر و ریش: ظاهرا یهودیان به مناسبت مرگ ناداب و ابیهو – پسران هارون – به آرم عزا و سوگ موهای رمز خویش را بلند و پریشان می کردند. ولی کاهنان (از دربین لاویان) مثل هارون مجاز به اینگونه کاری نبودند. موسی، هارون و پسرانش اِلعازار و ایتامار را خاطرنشان کرد موهای رمز خویش را بلند نکنید و یقه خویش را چاک نزنید. مبادا بمیرید. ولی بستگان بنی اسرائیل ماتم خواهند کرد. (لاویان ۷ و ۱۰:۶) در یهودیت متاخر و نو برای سوگوار واجب و ضروری میباشد که موهایش را بلند نماید. در آن روز آفریدگار آفریننده به گریستن و ماتم کردن و کندن موی و پوشیدن پلاس خواهد خواند. (اشعیاء :۱۲ ۲۲)

سرتراشیدن (کندن مو سر رمز): انبیاء تراشیدن رمز را تحت عنوان یک مراسم و سنت سوگواری معرفی کرده اند. (اشعیاء :۱۲ ۲۲ / ارمیاء :۶ ۱۶ / حزقیال :۱۸ ۷ / عاموس :۱۰ ۸) در همین جهت ایوب هنگام شنیدن مرگ فرزندانش موهای سرش را می تراشد: باد شدیدی وزیده جوان ها مردند. بعد از آن ایوب برخاسته لباس خویش را درید و راز خویش را تراشید و به زمین افتاده و سجده کرد. (ایوب :۲۱ ۱) حتی زن غیریهودی که در نبرد اسیر گردیده است می می بایست تراشیدن راز را تحت عنوان یک ترسیم سوگواری رعایت نماید.

در بین اسیران زن بهتر صورتی چشم شیدا وی بشوی و بخواهی او‌را به زنی خویش بگیری پس او‌را به منزل خویش غالب شود و رمز خویش را بتراشد و ناخن خویش بگیرد و برای پدر و مادر خویش یک ماه ماتم گیرد. (تثنیه :۱۳ ۱۲)

عمامه برداری: بنابه پیشنهاد حزقیال پیامبر برای ابراز تأسف و حزن برداشتن عمامه از رمز مرسوم بوده ا ست. ای پسر بشر ماتم و ناله مکن و اشک از چشمت سرازیر نشود ماتم مگیر بلکه عمامه بر سرت بپیچ و کفش به پایت بکن و شارب را نپوشان و خوراک عموم را نخور.

سرپوشی: پوشاندن راز نیز یکی‌از آداب و مراسم سوگواری شناخته شد‌ه‌است (حزقیال :۱۷ ۲۴) داود زیرا به نوک کوه زیتون می‌رفت زاری می‌کرد و با راز پوشیده و پای عریان میرفت. (دوم سموئیل :۳۰ ۱۱۵) (ارمیاء پیامبر ۴ و :۳ ۱۴ / استر :۱۲ ۶ و :۸ ۷) لغت شناسان برای هم اندازه عبری پوشش دو ریشه بیان کرده اند: اولا از ریشه خافا به معنای پوشش و ثانیاً از ریشه شبیه عربیحافی به معنای پابرهنه که آن هم، هم ریشه با کلمه و واژه عبری یاحِف Yahef به معنای پابرهنه میباشد. ریشه دوم مدرک حزقیال و اشعیا را در مسافرت تثنیه ثابت و تأیید می کند. در کنار تراشیدن راز و ریش، انبیاء ترسیم انقطاع و جرح گوشت دست و دیگر جاها را نهی کرده اند. کسی برایشان ماتم نخواهد گرفت و خویشتن را مصدوم نخواهد تشکیل داد و مو سر خویش را نخواهند تراشید (ارمیاء :۷ ۱۶). هشتاد نفر با ریش تراشیده وگریبان دریده و تن خراشیده هدایا و بخور آوردند (ارمیاء:۶ ۴۱). به لحاظ میرسد آنان از تحریم و نهی اینگونه مراسم و آداب و رسومی غافل و بی استحضار بودند.
برای کاهنان یعنی پسران هارون، اختلال جرح و آسیب در گوشت، تراشیدن رمز و ریش از آحاد اشکال ماتم و عزا تحریم شد‌ه‌است به استثناء این که درباره ی مرگ بابا، مامان، پسر، دختر، اخوی یا این که خواهر مجرد کاهن باشد. راز خویش را بی مو سر نسازید و کناره های ریش خویش را نتراشید و تن خویش را آسیب دیده ننمایند. (لاویان :۶ ۲۱) مسافرت لاویان تراشیدن و کندن مو سر، خالکوبی و زخمی و آسیب دیده کردن را تحت عنوان یک ترسیم سوگواری برای همگی بنی اسرائیل تحریم میکند. راز و ریش خویش را نتراشید تن خویش را برای مرده مصدوم نسازید.

لباس چاک کردن، یکی رسوم رایج سوگ در بخش های نقلی و توصیفی پیمان عتیق میباشد مثال آن خرقه دریدن یا این که پاره کردن خرقه رئوبن میباشد. رئوبن زمانی که سرچاه برمی شود و می بیند که یوسف در چاه وجود ندارد لباس خویش را چاک میزند. (پیدایش: :۲۹ ۳۷).
یعقوب رخت خویش را پاره کرد و پلاس در بر کرد و روزهای بسیار برای پسر خویش ماتم گرفت و … اعلام‌کرد عزا دار نزد پسر خویش به گور فرود می‌روم. (پیدایش: :۳۵ ۳۷). واکنش یوشع و بزرگان بنی اسرائیل تشریفات ترحیم مشهد هنگام ناکامی در “عای” لا به همین نحو میباشد : یوشع و مشایخ اسرائیل لباس خویش را چاک زده، پیش تابوت معبود تا شام رو به زمین افتادند و خاک به سرهای خویش پاشیدند. (یوشع:۶ ۷).
برخورد حزقیا به سخنان رَو شاقه: زیرا حزقیا این را شنید خرقه خویش را چاک زده و پلاس پوشیده (دوم پادشاهان:۱) ۱۹ (شعیا:۱ ۳۷).
مردخای هنگام شنیدن خبر قتلعام یهودیان: زیرا مردخای از هر آن چه گردیده بود استحضار یافت، لباس خویش را دریده پلاس با خاکستر دربر کرد. (استر: :۱ ۴)

ایوب هنگام شنیدن مرگ فرزندان: آنگاه ایوب برخاسته لباس خویش را دریده و راز خویش را تراشید (ایوب: :۲۰ ۱).

دوستان وی هنگام تسلیت بیان کردن: با آواز بلند گریستند و لباس خویش را دریده خاک به سوی عرش بر رمز خویش افشاندند. (ایوب: :۱۳ ۲)

لباس دریدن: گاه به معنای فرار و گریز از عاطفه ها و احساسات غیرقابل وصف یا این که تحت عنوان جایگزین نمادین زخم و نقص عضو میباشد.

پلاس پوشی: نسبتاًً پلاس پوشی در ماتم به اندازه خرقه دریدن رایج بوده میباشد (دوم سموئیل ۳:۳۱ مزامیر :۱۲ ۳۰ مراثی:۱۰ ۲) حزقیال پیشگویی می نماید که ماتم شهر صور با درآوردن لباسهای قلاب دوزی گردیده و پوشیدن لباسهای خاص عزا خواهد بود، رخت قلابدوزی خود را بکنند و به ترسها ملبس شوند (حزقیال :۱۶ ۲۶ و :۲۷ ۷). یوآب زنی دانشمند از تِقوعَ آورد و از وی خواست خویش را مثل ماتم کننده ظواهر سازد و خرقه تعزیت پوشد تا نزد داود بفرستد (دوم سموئیل :۲ )۱۴ که بی مشابهت به خرقه بیوگی که تامار بیوه عِر لق – پسر یهودا – پوشید، وجود ندارد (پیدایش ۱۴-:۱۹ ۳۸). میکاه فرستاده لخت شدن سوگوار را غیرعادی نمی داند. لخت و لخت خواهم رفت و مثل شغالها ماتم خواهم گرفت (میکاه پیامبر:۸ ۱)

خاکریزی بر رمز: یکی گونه های آداب عزا که در یهودیت اخیر نیز ما‌نده میباشد. خاک بر راز ریختن میباشد. یوشع و مشایخ اسرائیل بر زمین افتادند و خاک به رمز خویش پاشیدند. (یوشع :۶ ۷ / دوم سموئیل :۱۹ ۱۳ / ارمیاء :۳۴ ۲۵ و :۲۶ ۶ / حزقیال :۳۰ ۲۷ مراثی :۱۰ )۲

خویش نیاراستن: اجتناب از پوشیدن زیورآلات، زیرا بستگان این سخنان بد را شنیدند ماتم گرفتند و هیچ کس زیور خویش را بر خویش ننهاد.

جلوگیری از روغنمالی و تدهین و شستشو: داود بعداز فوت پسرش برخاسته خویش را شستشو اعطا کرد، تدهین کرد. ( دوم سموئیل :۲۰ ۱۲)

روزه به چنگ آوردن: (دوم سموئیل :۲۵ ۳ / استر :۳ ۴ عزرا :۶ ۱۰ / نحمیا :۴ ۱)

سینه زدن: اشعیاء، عزا دار را با وصف سینه زنی تعریف می کند: برای مزرعه ای دلپسند و موهای بارور، سینه خواهند زد. (اشعیاء :۱۲ ۳۲) واژه و کلمه هم اندازه سینه زدن در عبری سافَدSafad که تعدیل به یک اصطلاح عام برای عزاداری و سوگواری شد‌ه‌است. ابراهیم آمد تا برای ساره ماتم و ناله نماید. (پیدایش :۳ ۲۲). که احساس ماتم و شیون به خویش می‌گیرد: آن فرستاده به شهر آمد تا ماتم گیرد و اورا دفن کند (نخستین پادشاهان :۳۰ ۱۳/ میکاه :۸ ۱)

جدا مو سر و ریش: ظاهرا یهودیان به مناسبت مرگ ناداب و ابیهو – پسران هارون – به آرم عزا و سوگ موهای رمز خویش را بلند و پریشان می کردند. ولی کاهنان (از دربین لاویان) مثل هارون مجاز به اینگونه کاری نبودند. موسی، هارون و پسرانش اِلعازار و ایتامار را خاطرنشان کرد موهای رمز خویش را بلند نکنید و یقه خویش را چاک نزنید. مبادا بمیرید. ولی بستگان بنی اسرائیل ماتم خواهند کرد. (لاویان ۷ و ۱۰:۶) در یهودیت متاخر و نو برای سوگوار واجب و ضروری میباشد که موهایش را بلند نماید. در آن روز آفریدگار آفریننده به گریستن و ماتم کردن و کندن موی و پوشیدن پلاس خواهد خواند. (اشعیاء :۱۲ ۲۲)

سرتراشیدن (کندن مو سر رمز): انبیاء تراشیدن رمز را تحت عنوان یک مراسم و سنت سوگواری معرفی کرده اند. (اشعیاء :۱۲ ۲۲ / ارمیاء :۶ ۱۶ / حزقیال :۱۸ ۷ / عاموس :۱۰ ۸) در همین جهت ایوب هنگام شنیدن مرگ فرزندانش موهای سرش را می تراشد: باد شدیدی وزیده جوان ها مردند. بعد از آن ایوب برخاسته لباس خویش را درید و راز خویش را تراشید و به زمین افتاده و سجده کرد. (ایوب :۲۱ ۱) حتی زن غیریهودی که در نبرد اسیر گردیده است می می بایست تراشیدن راز را تحت عنوان یک ترسیم سوگواری رعایت نماید.

در بین اسیران زن بهتر صورتی چشم شیدا وی بشوی و بخواهی او‌را به زنی خویش بگیری پس او‌را به منزل خویش غالب شود و رمز خویش را بتراشد و ناخن خویش بگیرد و برای پدر و مادر خویش یک ماه ماتم گیرد. (تثنیه :۱۳ ۱۲)

عمامه برداری: بنابه پیشنهاد حزقیال پیامبر برای ابراز تأسف و حزن برداشتن عمامه از رمز مرسوم بوده ا ست. ای پسر بشر ماتم و ناله مکن و اشک از چشمت سرازیر نشود ماتم مگیر بلکه عمامه بر سرت بپیچ و کفش به پایت بکن و شارب را نپوشان و خوراک عموم را نخور.

سرپوشی: پوشاندن راز نیز یکی‌از آداب و مراسم سوگواری شناخته شد‌ه‌است (حزقیال :۱۷ ۲۴) داود زیرا به نوک کوه زیتون می‌رفت زاری می‌کرد و با راز پوشیده و پای عریان میرفت. (دوم سموئیل :۳۰ ۱۱۵) (ارمیاء پیامبر ۴ و :۳ ۱۴ / استر :۱۲ ۶ و :۸ ۷) لغت شناسان برای هم اندازه عبری پوشش دو ریشه بیان کرده اند: اولا از ریشه خافا به معنای پوشش و ثانیاً از ریشه شبیه عربیحافی به معنای پابرهنه که آن هم، هم ریشه با کلمه و واژه عبری یاحِف Yahef به معنای پابرهنه میباشد. ریشه دوم مدرک حزقیال و اشعیا را در مسافرت تثنیه ثابت و تأیید می کند. در کنار تراشیدن راز و ریش، انبیاء ترسیم انقطاع و جرح گوشت دست و دیگر جاها را نهی کرده اند. کسی برایشان ماتم نخواهد گرفت و خویشتن را مصدوم نخواهد تشکیل داد و مو سر خویش را نخواهند تراشید (ارمیاء :۷ ۱۶). هشتاد نفر با ریش تراشیده وگریبان دریده و تن خراشیده هدایا و بخور آوردند (ارمیاء:۶ ۴۱). به لحاظ میرسد آنان از تحریم و نهی اینگونه مراسم و آداب و رسومی غافل و بی استحضار بودند.
برای کاهنان یعنی پسران هارون، اختلال جرح و آسیب در گوشت، تراشیدن رمز و ریش از آحاد اشکال ماتم و عزا تحریم شد‌ه‌است به استثناء این که درباره ی مرگ بابا، مامان، پسر، دختر، اخوی یا این که خواهر مجرد کاهن باشد. راز خویش را بی مو سر نسازید و کناره های ریش خویش را نتراشید و تن خویش را آسیب دیده ننمایند. (لاویان :۶ ۲۱) مسافرت لاویان تراشیدن و کندن مو سر، خالکوبی و زخمی و آسیب دیده کردن را تحت عنوان یک ترسیم سوگواری برای همگی بنی اسرائیل تحریم میکند. راز و ریش خویش را نتراشید تن خویش را برای مرده مصدوم نسازید.