نصیب چهارم مسجد تاریخانه تحت عنوان مطرح تشریفات ترحیم مشهد ترین تراس سابق سازه جلوه می نماید که یک شـبـسـتـان بـلـنـد میباشد، با دو دهنه در کـنـار شبستان والا این راه معماری اسلامی اهل ایران از قول سلجوقیان توشه دیگر در جمهوری اسلامی ایران متداول شـد. پیشتـر ایـن شـیوه در عـهـد ساسانـی مـتـداول بود. بالاسر شبستان اساسی و والا، مکان خالی کتیبه ای قراردارد، البته خیر کاشی داراست خیر جهانگرد و محققی از آن گزارش داده میباشد.
شبستان والا مسجد تاریخانه از روش ستونهای مکعب مستطیل و کلفت به ایوانهای جنبی متصل میباشد. در کناره شمال غربی و جنوب غربی سازه ، ایـن ایوانـهـا به وضوخانه و نصیب زمستانی پیوند می خورد. ستونهای مکعبی صورت، در ضلع شمالی و جنوبی متصل به دیوارند. در مجمـوع، این ایوانها و شبستان، توسط شش ردیف آزاد مکعبی صورت و ده ردیف متصل به دیوار، صورت هلالی آجری شبستان و دهانه های متصل به آن را تحمل می نمایند .
قسمت پنجم مسجد تاریخانه
این نصیب از مسجد دامغان با اعتنا به نقشه هـمکف سازه میتواند ادامه قسمت اولیه بـاشـد، که در زیرزمـیـن و بـخـش شـرقـی بـنـا قرار گرفته میباشد این قسمت مسجد ویرانه ای بوده میباشد که بوسیله میرزا محمدخان سپهسالار بازسازی شدهاست. این مسجد عبارت میباشد از یک شبستان و یک صحن.
شـبـسـتـان مسجد تاریخانه هـجـده طـاق خوانچه پوش و ده ردیف مربع آجری داراست. «ارتفاع شبستان چهل و سه گام ( ۲6 متر) و پهنا بیست و سه گام ( ۱4 متر)، و قبله به حیثی کـج اسـت کـه بـایـد رو بـه ضـلـع طـرف يـمـن ايـسـتـادو نماز گزارد. و در همین ضلع محرابی میباشد، در شبستان یکسری بخاری درست شده و صحنی که مرحوم سپهسالار برای مسجد سازه کرده، نـاتمـام مـانـده میباشد.
گچبری مسجد تاریخانه نیمهتمام میباشد و فقط محراب و نصیب جنوب غربی صحن گچبری گردیده است. گچبری محراب الهام گرفته از شبستان الجايتو جامع اصفهان میباشد، که به صورت سنتی تا قول قاجاریه تکرار میشد. نظیر محراب این مسجد در جامع بسطام شاهرود نیز تکرار گردیدهاست.
نصیب چهارم مسجد تاریخانه تحت عنوان مطرح تشریفات ترحیم مشهد ترین تراس سابق سازه جلوه می نماید که یک شـبـسـتـان بـلـنـد میباشد، با دو دهنه در کـنـار شبستان والا این راه معماری اسلامی اهل ایران از قول سلجوقیان توشه دیگر در جمهوری اسلامی ایران متداول شـد. پیشتـر ایـن شـیوه در عـهـد ساسانـی مـتـداول بود. بالاسر شبستان اساسی و والا، مکان خالی کتیبه ای قراردارد، البته خیر کاشی داراست خیر جهانگرد و محققی از آن گزارش داده میباشد.
شبستان والا مسجد تاریخانه از روش ستونهای مکعب مستطیل و کلفت به ایوانهای جنبی متصل میباشد. در کناره شمال غربی و جنوب غربی سازه ، ایـن ایوانـهـا به وضوخانه و نصیب زمستانی پیوند می خورد. ستونهای مکعبی صورت، در ضلع شمالی و جنوبی متصل به دیوارند. در مجمـوع، این ایوانها و شبستان، توسط شش ردیف آزاد مکعبی صورت و ده ردیف متصل به دیوار، صورت هلالی آجری شبستان و دهانه های متصل به آن را تحمل می نمایند .
قسمت پنجم مسجد تاریخانه
این نصیب از مسجد دامغان با اعتنا به نقشه هـمکف سازه میتواند ادامه قسمت اولیه بـاشـد، که در زیرزمـیـن و بـخـش شـرقـی بـنـا قرار گرفته میباشد این قسمت مسجد ویرانه ای بوده میباشد که بوسیله میرزا محمدخان سپهسالار بازسازی شدهاست. این مسجد عبارت میباشد از یک شبستان و یک صحن.
شـبـسـتـان مسجد تاریخانه هـجـده طـاق خوانچه پوش و ده ردیف مربع آجری داراست. «ارتفاع شبستان چهل و سه گام ( ۲6 متر) و پهنا بیست و سه گام ( ۱4 متر)، و قبله به حیثی کـج اسـت کـه بـایـد رو بـه ضـلـع طـرف يـمـن ايـسـتـادو نماز گزارد. و در همین ضلع محرابی میباشد، در شبستان یکسری بخاری درست شده و صحنی که مرحوم سپهسالار برای مسجد سازه کرده، نـاتمـام مـانـده میباشد.
گچبری مسجد تاریخانه نیمهتمام میباشد و فقط محراب و نصیب جنوب غربی صحن گچبری گردیده است. گچبری محراب الهام گرفته از شبستان الجايتو جامع اصفهان میباشد، که به صورت سنتی تا قول قاجاریه تکرار میشد. نظیر محراب این مسجد در جامع بسطام شاهرود نیز تکرار گردیدهاست.